Новая ротонда города Гродно – прошлое и будущее традиции

Abstract

Artykuł przedstawia nową rotundę – cerkiew prawosławną Św. Spirydona z Tremithus, zaprojektowaną przez autora niniejszej pracy i powstającą obecnie na osiedlu “Południe-15”, w dawnej wsi Olszanka w Grodnie. Ukazuje współczesną, a zarzaem tradycyjną, formę jej architektury oraz główne założenia rozwiązania przestrzenno-liturgicznego i ikonograficznego jej wnętrza, z ich ideowym i teologiczno-symbolicznym przesłaniem. Praca ukazuje ideowy związek świątyni z jej patronem - Św. Spirydonem z Tremithus. Ujmuje to w kontekście tradycji architektury Bizancjum oraz budowy pierwszych rotund chrześcijańskich, powstałych w okresie IX iX w. w wyniku misji Apostołów Słowian – Św. Św. Cyryla i Metodego, na terenie słowiańskiego Państwa Wielkomorawskiego i jego strefie wpływów. Odnosi się też do powstałych rotund obszaru pogranicza Polski, Białorusi i Ukrainy, w szczególności do rotund wołyńskich i jedynych, powstałych na terenie Białorusi, rotund w Grodnie z XII w.: cerkwi Podniesienia Krzyża Świętego i kaplicy cmentarnej cerkwi katedralnej, ukazanych na rysunkach, sztychach i mapach z okresu XVI-XVIII w. Praca podnosi też problem wspólczesnego rozumienia prawosławnej tradycji i ideowej tożsamości form jej architektury cerkiewnej, na rubieżach zachodnich Białorusi, w kontekście istnienia fenomenu pogranicza chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu.